Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

the first principles

  • 1 prima

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > prima

  • 2 primumdum

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > primumdum

  • 3 primus

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > primus

  • 4 rudimentum

    rŭdīmentum, i, n. [1. rudis], a first attempt, trial, or essay; a beginning, commencement in any thing (not ante-Aug.; cf. tirocinium).
    I.
    Most usual as milit. t. t.:

    militare,

    Liv. 21, 3; plur.:

    rudimentis militiae imbutus,

    the elements, Vell. 2, 129, 2:

    dura belli,

    Verg. A. 11, 157: rudimenta adulescentiae ponere, to lay down the rudiments, complete the first beginnings, pass one ' s novitiate, Liv. 31, 11 fin.; cf.:

    sub militiā patris tirocinii rudimenta deposuit,

    Just. 9, 1, 8.—
    II.
    In other things:

    rudimentum primum puerilis regni,

    Liv. 1, 3; cf. Quint. 1, 8, 15:

    prima rhetorices rudimenta,

    the first principles, rudiments, id. 2, 5, 1; cf. Suet. Aug. 64:

    vidi Protogenis rudimenta cum ipsius naturae veritate certantia,

    Petr. 83, 1:

    civilium officiorum rudimentis regem Archelaum defendit,

    Suet. Tib. 8:

    ponere,

    id. Ner. 22:

    prima pueritiae rudimenta deponere,

    Just. 7, 5, 3 (cf. supra, I.).

    Lewis & Short latin dictionary > rudimentum

  • 5 elementum

        elementum ī, n    a first principle, simple substance, element: elemento gratulor (i. e. igni), Iu.— Plur., C., O.— Plur, the first principles, rudiments: puerorum: prima, H.: aetatis, i. e. of culture, O.— The beginning, origin: prima Romae, O.: cupidinis pravi, H.: vitiorum, Iu.
    * * *
    elements (pl.); rudiments, beginnings; kinds of matter (earth/air/fire/water); element, origin; first principle

    Latin-English dictionary > elementum

  • 6 elementum

    ĕlĕmentum, i, n. [root al-, to nourish; Gr. an-al-tos, alsos; Lat. alo, alimentum, etc.; cf. Sanscr. al-akā, a girl ], a first principle, element (cf.: initium, principium, exordium, primordium); Gr. stoicheion.
    I.
    Lit., in plur.:

    nec de elementis video dubitari quatuor esse ea,

    Plin. 2, 5, 4, § 10; Lucr. 1, 827; 913; 2, 393 et saep.; Cic. Ac. 1, 7, 26; Sen. Q. N. 3, 12 sq.; Quint. 2, 17, 38; 3, 8, 31; Ov. M. 15, 237; 1, 29; Vulg. 2 Pet. 3, 10.—In sing., Plin. 10, 69, 88, § 191; 11, 36, 42, § 119; 31, 1, 1, § 1; Juv. 15, 86; Amm. 17, 13:

    quia ignis inviolabile sit elementum,

    Lact. 1, 12 med.; 7, 9 al.—
    II.
    Transf.
    A.
    The alphabet, Suet. Caes. 56 (cf. Prisc. 538 P.).—More freq.,
    B.
    Transf., the first principles, rudiments, in the arts and sciences (cf. doctrina, praecepta).
    1.
    In gen.:

    puerorum,

    Cic. de Or. 1, 35, 163; cf. Quint. prooem. § 21; 1, 1, 35; Hor. S. 1, 1, 26; id. Ep. 1, 20, 17 et saep.:

    loquendi,

    Cic. Ac. 2, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 11, 45; Quint. 2, 3, 13; Ov. M. 9, 719 et saep.—
    2.
    In partic.
    a.
    The ten categories of Aristotle, Quint. 3, 6, 23 sq. Spald.—
    * b.
    Meton., elementary scholars, beginners: vix se prima elementa ad spem effingendae eloquentiae audebunt, Quint. 1, 2, 26.—
    C.
    The beginnings of other things:

    prima Romae,

    Ov. F. 3, 179:

    prima Caesaris,

    id. ib. 709:

    cupidinis pravi,

    Hor. C. 3, 24, 52; cf.

    irarum,

    Sil. 3, 77:

    vitiorum,

    Juv. 14, 123 al.

    Lewis & Short latin dictionary > elementum

  • 7 principia

    princĭpĭum, ii, n. [princeps], a beginning, commencement, origin (class.; syn.: primordia, initium).
    I.
    In gen.:

    origo principii nulla est: nam ex principio oriuntur omnia,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54:

    quid est cujus principium aliquod sit, nihil sit extremum?

    id. N. D. 1, 8, 20:

    nec principium, nec finem habere,

    id. Sen. 21, 78:

    cujus criminis neque principium invenire, neque evolvere exitum possum,

    id. Cael. 23, 56:

    hic fons, hoc principium est movendi,

    id. Rep. 6, 25, 27:

    bellorum atque imperiorum,

    id. Balb. 3, 9:

    principium pontis,

    Tac. A. 1, 69:

    principio lucis,

    at daybreak, Amm. 25, 5, 1:

    in principiis dicendi,

    at the commencement of a speech, Cic. de Or. 1, 26, 121;

    so of a declaration in a lawsuit,

    Juv. 6, 245:

    suave quoddam principium dicendi,

    Amm. 30, 4, 19: principia ducere ab aliquo, to derive, deduce:

    omnium rerum magnarum principia a dis immortalibus ducuntur,

    id. Vatin. 6, 14:

    principium urbis,

    id. Off. 1, 17, 54:

    scribendi recte sapere est et principium et fons,

    Hor. A. P. 309:

    omne principium huc refer,

    id. C. 3, 6, 6:

    a Jove principium,

    Verg. E. 3, 60:

    anni,

    Liv. 1, 4:

    a sanguine Teucri Ducere principium,

    Ov. M. 13, 705:

    capessere,

    to begin, Tac. A. 15, 49.—Adverb.: principio, a principio, in principio, at or in the beginning, at first:

    principio... postea, etc.,

    Cic. Div. 2, 35, 75:

    principio generi animantium omni est a naturā tributum, ut se tueatur,

    id. Off. 1, 4, 11; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Fin. 1, 6, 17; Ter. Eun. 5, 8, 39; id. And. 3, 3, 38; Verg. A. 6, 214; Cic. Off. 3, 5, 21; so,

    a principio: ac vellem a principio te audissem, etc.,

    id. Att. 7, 1, 2:

    dixeram a principio, de re publicā ut sileremus,

    id. Brut. 42, 157:

    in principio,

    id. de Or. 1, 48, 210:

    principio ut,

    as soon as, Plaut. Merc. prol. 40; v. Ritschl ad h. l.— Rarely of the boundaries of a country or people:

    adusque principia Carmanorum,

    Amm. 23, 6, 74.—
    II.
    In partic.
    A.
    Plur., beginnings, foundations, principles, elements (class.):

    bene provisa et diligenter explorata principia ponantur,

    Cic. Leg. 1, 13, 37:

    juris,

    id. ib. 1, 6, 18:

    naturae,

    id. Off. 3, 12, 52;

    for which: principia naturalia,

    id. Fin. 3, 5, 17; cf. id. ib. 2, 11, 35:

    principia rerum, ex quibus omnia constant,

    first principles, elements, id. Ac. 2, 36, 117.—

    Prov.: obsta principiis (cf. the French: ce n'est que le premier pas qui coute),

    Ov. R. Am. 91.—
    B.
    That makes a beginning, that votes first: tribus principium fuit, pro tribu Q. Fabius primus scivit, Lex Thoria, Rudorff. p. 142; Lex Appar. ap. Haubold, Moment. Leg. p. 85; Plebissc. ap. Front. Aquaed. 129:

    Faucia curia fuit principium,

    was the first to vote, Liv. 9, 38 fin.
    2.
    In gen., a beginner, originator, founder, ancestor ( poet.):

    Graecia principium moris fuit,

    Ov. F. 2, 37:

    mihi Belus avorum Principium,

    ancestor, progenitor, Sil. 15, 748.—Here, too, prob. belongs PRINCIPIA SACRA, Æneas and [p. 1446] his successors in Lavinium, ancestors whom the Latins and Romans honored as deities, Inscr. Orell. 2276.—
    C.
    In milit. lang.: princĭpĭa, ōrum, n.
    1.
    The foremost ranks, the front line of soldiers, the front or van of an army:

    post principia,

    behind the front, Liv. 2, 65; cf.:

    hic ero post principia, inde omnibus signum dabo,

    Ter. Eun. 4, 7, 11: post principia paulatim recedunt, Sisenn. ap. Non. 135, 31: deinde ipse paulatim procedere;

    Marium post principia habere,

    Sall. J. 50, 2:

    traversis principiis, in planum deducit,

    id. ib. 49, 6:

    equites post principia collocat,

    Liv. 3, 22; Tac. H. 2, 43. —
    2.
    The staff-officers, members of the council of war (post-class.):

    mittere principia,

    Front. Strat. 2, 5, 30:

    a principiis salutari,

    Treb. Pol. Trig. Tyr. 10:

    advocatis legionum principiis et turmarum,

    Amm. 25, 5, 1; Cod. 12, 47, 1.—
    3.
    A large open space in a camp, in which were the tents of the general, lieutenants, and tribunes, together with the standards, and where speeches were made and councils held; the general's quarters:

    jura reddere in principiis,

    Liv. 28, 24:

    in principiis ac praetorio in unum sermones confundi,

    id. 7, 12:

    castrorum,

    Just. 11, 6, 6:

    in castris,

    Varr. R. R. 3, 4, 1:

    in principiis statuit tabernaculum, eoque omnes cotidie convenire (jussit), ut ibi de summis rebus consilia caperentur,

    Nep. Eum. 7, 2; Suet. Oth. 1; 6; Flor. 3, 10, 12:

    primores centurionum et paucos militum in principia vocat,

    Tac. H. 3, 13; 1, 48; Dig. 49, 16, 12; cf. Front. Strat. 4, 1, 16.—
    D.
    Precedence, preference, the first place:

    principium ergo, columenque omnium rerum preti margaritae tenent,

    Plin. 9, 35, 54, § 106. —
    E.
    Plur., selections, selected passages:

    principiorum libri circumferuntur, quia existimatur pars aliqua etiam sine ceteris esse perfecta,

    Plin. Ep. 2, 5, 12.—
    2.
    In partic., mastery, dominion (post-class.): archê, magisterium, magistratus, praesidatus, principium, Gloss. Philox.: in Graeco principii vocabulum, quod est archê, non tantum ordinativum, sed et potestativum capit principatum, Tert. adv. Hermog. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > principia

  • 8 principium

    princĭpĭum, ii, n. [princeps], a beginning, commencement, origin (class.; syn.: primordia, initium).
    I.
    In gen.:

    origo principii nulla est: nam ex principio oriuntur omnia,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54:

    quid est cujus principium aliquod sit, nihil sit extremum?

    id. N. D. 1, 8, 20:

    nec principium, nec finem habere,

    id. Sen. 21, 78:

    cujus criminis neque principium invenire, neque evolvere exitum possum,

    id. Cael. 23, 56:

    hic fons, hoc principium est movendi,

    id. Rep. 6, 25, 27:

    bellorum atque imperiorum,

    id. Balb. 3, 9:

    principium pontis,

    Tac. A. 1, 69:

    principio lucis,

    at daybreak, Amm. 25, 5, 1:

    in principiis dicendi,

    at the commencement of a speech, Cic. de Or. 1, 26, 121;

    so of a declaration in a lawsuit,

    Juv. 6, 245:

    suave quoddam principium dicendi,

    Amm. 30, 4, 19: principia ducere ab aliquo, to derive, deduce:

    omnium rerum magnarum principia a dis immortalibus ducuntur,

    id. Vatin. 6, 14:

    principium urbis,

    id. Off. 1, 17, 54:

    scribendi recte sapere est et principium et fons,

    Hor. A. P. 309:

    omne principium huc refer,

    id. C. 3, 6, 6:

    a Jove principium,

    Verg. E. 3, 60:

    anni,

    Liv. 1, 4:

    a sanguine Teucri Ducere principium,

    Ov. M. 13, 705:

    capessere,

    to begin, Tac. A. 15, 49.—Adverb.: principio, a principio, in principio, at or in the beginning, at first:

    principio... postea, etc.,

    Cic. Div. 2, 35, 75:

    principio generi animantium omni est a naturā tributum, ut se tueatur,

    id. Off. 1, 4, 11; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Fin. 1, 6, 17; Ter. Eun. 5, 8, 39; id. And. 3, 3, 38; Verg. A. 6, 214; Cic. Off. 3, 5, 21; so,

    a principio: ac vellem a principio te audissem, etc.,

    id. Att. 7, 1, 2:

    dixeram a principio, de re publicā ut sileremus,

    id. Brut. 42, 157:

    in principio,

    id. de Or. 1, 48, 210:

    principio ut,

    as soon as, Plaut. Merc. prol. 40; v. Ritschl ad h. l.— Rarely of the boundaries of a country or people:

    adusque principia Carmanorum,

    Amm. 23, 6, 74.—
    II.
    In partic.
    A.
    Plur., beginnings, foundations, principles, elements (class.):

    bene provisa et diligenter explorata principia ponantur,

    Cic. Leg. 1, 13, 37:

    juris,

    id. ib. 1, 6, 18:

    naturae,

    id. Off. 3, 12, 52;

    for which: principia naturalia,

    id. Fin. 3, 5, 17; cf. id. ib. 2, 11, 35:

    principia rerum, ex quibus omnia constant,

    first principles, elements, id. Ac. 2, 36, 117.—

    Prov.: obsta principiis (cf. the French: ce n'est que le premier pas qui coute),

    Ov. R. Am. 91.—
    B.
    That makes a beginning, that votes first: tribus principium fuit, pro tribu Q. Fabius primus scivit, Lex Thoria, Rudorff. p. 142; Lex Appar. ap. Haubold, Moment. Leg. p. 85; Plebissc. ap. Front. Aquaed. 129:

    Faucia curia fuit principium,

    was the first to vote, Liv. 9, 38 fin.
    2.
    In gen., a beginner, originator, founder, ancestor ( poet.):

    Graecia principium moris fuit,

    Ov. F. 2, 37:

    mihi Belus avorum Principium,

    ancestor, progenitor, Sil. 15, 748.—Here, too, prob. belongs PRINCIPIA SACRA, Æneas and [p. 1446] his successors in Lavinium, ancestors whom the Latins and Romans honored as deities, Inscr. Orell. 2276.—
    C.
    In milit. lang.: princĭpĭa, ōrum, n.
    1.
    The foremost ranks, the front line of soldiers, the front or van of an army:

    post principia,

    behind the front, Liv. 2, 65; cf.:

    hic ero post principia, inde omnibus signum dabo,

    Ter. Eun. 4, 7, 11: post principia paulatim recedunt, Sisenn. ap. Non. 135, 31: deinde ipse paulatim procedere;

    Marium post principia habere,

    Sall. J. 50, 2:

    traversis principiis, in planum deducit,

    id. ib. 49, 6:

    equites post principia collocat,

    Liv. 3, 22; Tac. H. 2, 43. —
    2.
    The staff-officers, members of the council of war (post-class.):

    mittere principia,

    Front. Strat. 2, 5, 30:

    a principiis salutari,

    Treb. Pol. Trig. Tyr. 10:

    advocatis legionum principiis et turmarum,

    Amm. 25, 5, 1; Cod. 12, 47, 1.—
    3.
    A large open space in a camp, in which were the tents of the general, lieutenants, and tribunes, together with the standards, and where speeches were made and councils held; the general's quarters:

    jura reddere in principiis,

    Liv. 28, 24:

    in principiis ac praetorio in unum sermones confundi,

    id. 7, 12:

    castrorum,

    Just. 11, 6, 6:

    in castris,

    Varr. R. R. 3, 4, 1:

    in principiis statuit tabernaculum, eoque omnes cotidie convenire (jussit), ut ibi de summis rebus consilia caperentur,

    Nep. Eum. 7, 2; Suet. Oth. 1; 6; Flor. 3, 10, 12:

    primores centurionum et paucos militum in principia vocat,

    Tac. H. 3, 13; 1, 48; Dig. 49, 16, 12; cf. Front. Strat. 4, 1, 16.—
    D.
    Precedence, preference, the first place:

    principium ergo, columenque omnium rerum preti margaritae tenent,

    Plin. 9, 35, 54, § 106. —
    E.
    Plur., selections, selected passages:

    principiorum libri circumferuntur, quia existimatur pars aliqua etiam sine ceteris esse perfecta,

    Plin. Ep. 2, 5, 12.—
    2.
    In partic., mastery, dominion (post-class.): archê, magisterium, magistratus, praesidatus, principium, Gloss. Philox.: in Graeco principii vocabulum, quod est archê, non tantum ordinativum, sed et potestativum capit principatum, Tert. adv. Hermog. 19.

    Lewis & Short latin dictionary > principium

  • 9 prīncipium

        prīncipium ī, n    [princeps], a beginning, commencement, origin: origo principi nulla est: motūs: principio orationis hoc pono, in beginning my speech: omnium rerum magnarum ab dis inmortalibus principia ducuntur: Scribendi recte sapere est principium, H.: Ab Iove principium, V.: imperi, L.: a sanguine Teucri Ducere principium, O.— Abl adverb., at the beginning, in the beginning, at first, in the first place: Principio vementer velim, etc., T.: principio ausus est dicere: Principio... tum, V.—In the phrase, a principio (rarely de principio), from the beginning, from the first: ut a principio dixi: de principio studuit occurrere, etc.— Plur, beginnings, foundations, principles, elements: diligenter explorata principia ponantur: naturalia: principia rerum, e quibus omnia constant, elements.—Prov.: obsta principiis, O.— That which begins, a leader, founder: Faucia curia fuit principium, i. e. was the first to vote, L.: Graecia principium moris fuit, O.—In the army, plur, the foremost ranks, front lines of soldiers, front, van: ero post principia, in the rear, T.: Marium post principia habere, S.: post principia tutus receptus fuit, to the rear, L.—In a camp, the headquarters, principal place, general's quarters (an open space, for councils and assemblies): iura reddere in principiis, L.: in principiis statuit tabernaculum, N.
    * * *

    Latin-English dictionary > prīncipium

  • 10 initium

        initium ī, n    [1 in + 1 I-], a going in, entrance: Remorum, i. e. of the country, Cs.—Fig., a beginning, commencement: Narrationis, T.: annorum, Cs.: bonis initiis orsus tribunatus, tristīs exitus habuit consulatus: belli, S.: dicendi initium sumere: initium fugae factum a Dumnorige, was the first to flee, Cs.: caedis initium facere a me: quod ab initio petivi: querellae ab initio tantae ordiendae rei absint, L.— Abl sing. abverb., in the beginning, at first: tametsi initio laetus, tamen postquam, etc., at first, S.: initio locum tenere, Cs.: dixi initio, iudices.— Plur, constituent parts, elements: initia, et tamquam semina, unde essent omnia orta.—First principles, elements: illa initia mathematicorum: operum initia tradere, Cs.— Auspices: novis initiis et ominibus opus est, i. e. a new reign, Cu.—Secret sacred rites, sacred mysteries: initia Cereris, L.: mysteria initiaque ut appellantur: tua, mater, initia, i. e. instruments used in celebrating the rites, Ct.
    * * *
    beginning, commencement; entrance

    Latin-English dictionary > initium

  • 11 initium

    ĭnĭtĭum, ĭi, n. [ineo], a going in, en trance.
    I.
    A beginning, commencement (syn.: principium, exordium).
    A.
    Lit.:

    bonis initiis orsus tribunatus, tristes exitus habuit consulatus,

    id. Brut. 34, 128:

    initio accusationis,

    id. de Or. 1, 26, 121:

    initium capere,

    Caes. B. G. 1, 1:

    dicendi initium sumere,

    Cic. Leg. 2, 1, 1:

    facere initium confligendi,

    id. Phil. 14, 14, 36:

    caedis initium ab aliquo facere,

    id. ib. 5, 7, 20:

    male ponere initia,

    id. Att. 10, 18, 2:

    ducere ab aliqua re,

    id. ib. 9, 9, 2:

    ab initio res quem ad modum facta sint, exponemus,

    Cic. Rosc. Am. 5, 14: ab ultimo initio [p. 956] repetere, Auct. Her. 1, 9, 14:

    seditionem ab altiore initio repetam,

    Tac. H. 2, 27:

    quia initio caedis orto difficilis modus,

    id. ib. 1, 39.— Pleon.: querellae ab initio tantae ordiendae rei absint, Liv. praef. § 12; cf.:

    prima initia incohare,

    id. 3, 54, 9:

    primum initium certaminis,

    id. 6, 12, 10. — The abl. sing. is used adverbially, in the beginning, at first:

    quemadmodum senatus initio censuit,

    Cic. Fam. 1, 7, 4:

    redeo ad illud quod initio scripsi,

    id. ib. 1, 7, 5; Nep. Thras. 1, 5; id. Tim. 3, 1; id. Alc. 5, 3; Curt. 3, 8, 17 al.; cf. Zumpt, Gram. § 475. —
    B.
    Transf.
    1.
    Constituent parts, elements:

    inde est indagatio nata initiorum, et tamquam seminum, unde essent omnia orta, generata, concreta,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69: illa initia, et, ut e Graeco vertam, elementa dicuntur ( = stoicheia), id. Ac. 1, 7, 26;

    so of death: Augustus in sua resolutus initia,

    Vell. 2, 123, 3. —
    2.
    First principles, elements cf a science:

    illa initia mathematicorum, quibus non concessis digitum progredi non possunt,

    Cic. Ac. 2, 36, 116.—
    3.
    Beginning, origin:

    quomodo initium nobis rerum omnium ortus noster adferat, sic exitum mors, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    natus obscurissimis initiis,

    Vell. 2, 761; cf.: pauca ab initio causisque talium facinorum non absurda, which relate to the origin, etc., Tac. H. 4, 48.—
    4.
    Auspices, because with them everything was begun; hence, the beginning of a reign:

    novis initiis et ominibus opus est,

    i. e. of a new king, Curt. 5, 9, 4.—
    II.
    Secret sacred rites, sacred mysteries, to which only the initiated were admitted:

    initia vocantur potissimum ea, quae Cereri fiunt sacra,

    Varr. R. R. 3, 1, 5:

    initia Cereris,

    Liv. 31, 47, 2; cf.

    39, 8, 5: nihil melius illis mysteriis, quibus ex agresti immanique vita exculti ad humanitatem et mitigati sumus, initiaque ut appellantur, ita re vera principia vitae cognovimus,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; Just. 2, 6:

    initia Samothracum,

    Curt. 8, 1, 12:

    initiis pacis, foedus cum feritur,

    Varr. R. R. 2, 4, 9.—
    B.
    Things ( musical instruments) used in celebrating these mysteries:

    Typanum, tubam, Cybele, tua, mater, initia,

    Cat. 63, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > initium

  • 12 homoeomeria

    hŏmoeŏmĕrīa, ae, f., = homoiomereia; in the philosophy of Anaxagoras, the homogeneousness of the elements or first principles, Lucr. 1, 830; Serv. Verg. A. 4, 625.

    Lewis & Short latin dictionary > homoeomeria

  • 13 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

См. также в других словарях:

  • Essay on the First Principles of Government — Page de titre de Essay de Joseph Priestley. Essay on the First Principles of Government est l un des premiers ouvrages de la théorie politique moderne libérale, publié en 1768, par le polymathe britannique Joseph Priestley. Il est l un des plus… …   Wikipédia en Français

  • Essay on the First Principles of Government — (1768) is an early work of modern liberal political theory by eighteenth century British polymath Joseph Priestley.Genesis of workPriestley s friends urged him to publish a work on the injustices borne by religious Dissenters because of the Test… …   Wikipedia

  • first principles — The principles that lie at the basis of an enquiry. The first principles of one phase of enquiry have a nasty habit of being rejected at other stages. See a priori, axiom, datum …   Philosophy dictionary

  • The Denver Principles — are the defining manifesto of People with AIDS (PWAs) fight for self empowerment against a seemingly inflexible healthcare industry. The PWA movement is largely credited with helping the US Food and Drug Administration (FDA) overhaul how… …   Wikipedia

  • The General Principles of Astrology — (ISBN 0 87728 908 5) is a compilation edited by William Breeze of two books written by Aleister Crowley and Evangeline Adams during the First World War, but later published just under Adams name. The two books that comprise this work are… …   Wikipedia

  • first principles — noun plural the basic ideas or rules about something …   Usage of the words and phrases in modern English

  • The Lexington Principles on the Rights of Detainees — Infobox document document name = Draft Lexington Principles on the Rights of Detainees date created = September 25, 2008 location of document = Lexington, Virginia, U.S.A. writer = The Lexington Principles Project, Transnational Law Institute,… …   Wikipedia

  • first principles — noun plural : principles that are basic or self evident * * * ˌfirst ˈprinciples 7 [first principles] noun plural the basic ideas on which a theory, system or method is based • I think we should go back to first principles …   Useful english dictionary

  • first principles — noun The set of basic statements on which a method, theory, or organisation is founded. The rules and regulations dont answer the question. First principles are required …   Wiktionary

  • first principles — plural noun the fundamental concepts or assumptions on which a theory, system, or method is based …   English new terms dictionary

  • first principles — UK / US noun [plural] the basic ideas or rules about something …   English dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»